شماره بازیابی : 5-15943
امانت : امانت داده می شود
شماره های شناسایی دیگر : 771
سرشناسه : مفضل بن عمر، قرن ، 2ق، گردآورنده
عنوان و نام پدیدآور : التوحید[نسخه خطی]/ مفضل بن عمر
وضعیت استنساخ : : محمدتقی بن نقدعلی، 1078ق.
آغاز ، انجام ، انجامه : آغاز:بسمله. روی محمد بن سنان قال حدثنی المفضل بن عمر قال کنت ذات یوم بعد العصر...
انجام:...من عند مولای بما لم ینصرف احد بمثله
انجامه:...تم بعون الله و توفیقه فی عاشر شهر رجب المرجب سنه 1078 من شهور سنه ثمان و سبعین بعد الالف علی ید افقر...ابن نقدعلی محمدتقی اللهم اغفرهما بحق النبی و الوصی
مشخصات ظاهری : برگ151-200 (216برگ)، 15سطر: 65×130؛ قطع: 120×200
یادداشت مشخصات ظاهری : نوع و درجه خط:نستعلیق
نوع کاغذ:فرنگی نخودی
تزئینات متن:خط بالای برخی از عبارات به شنگرف
نوع و تز ئینات جلد:تیماج قهوه ای، مقوایی، ترنج و سرترنج با گل و بوته، مجدول، زنجیره های ضربی، اندرون جلد آستر کاغذی
خصوصیات نسخه موجود : حواشی اوراق:نسخه در حاشیه تصحیح شده است.
یادداشت های مربوط به نسخه :در برگ200ب نقل یک روایت از حضرت ابی عبدالله و مراحل چهارگانه شناخت مردمان، حدیثی از کمیل در خصوص سوال از حضرت امیرالمومنین در مورد نفس و چهار موضوع در شناخت آن، سوال فلسفی محقق طوسی از شیخ جمال الدین در فلسفه امکان عدم و وجود و در برگ 201-204ب مطلبی است که اعرابی(شخصی نا مشخص) از حضرت امیرالمومنین(ع) از نفس می پرسد و حضرت پاسخ داده و به تقسیمات در این زمینه می پردازد و بابی هم در ذکر غیبت ادریس پیامبر و غصب زمین به زور نوشته شده است.
معرفی نسخه : بنگرید به شماره بازیابی15937-5 در فهرست همین کتابخانه.
توضیحات نسخه : نسخه
بررسی شده .تیر1387.اوراق از عطف جدا شده، گوشه پایین جلد شکسته و عطف وصالی شده و آثار آب افتادگی در اوراق دیده می شود.
یادداشت کلی : زبان: عربی
صحافی شده با : : رساله در اشتراک لفظی و معنوی در وجود/ رجبعلی تبریزی، قرن11ق.1068812
عنوانهای دیگر : توحید مفضل
حدیث مفضل
موضوع : الهیات
خدا -- اثبات
شناسه افزوده : محمدتقی ابن نقدعلی، قرن11ق. کاتب
شناسه افزوده : جعفربن محمد (ع)، امام ششم، 83 - 148ق.
شناسه افزوده : Jafar ibn Muhammad, Imam VI, 702- 765.
بسم اللّه الرحمن الرحیم
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 5
«سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ» به زودی نشانه های خود را در آفاق هستی و جهنیان بر آنان می نمایانیم تا بر ایشان روشن شود که او حق است.
(سوره فصلت قسمتی از آیه 53)
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 6
فهرست تفصیلی موضوعات 7
مقدمه مترجم 13
مجلس اول: در باره شگفتیهای آفرینش انسان 43
مجلس دوم: در باره شگفتیهای آفرینش حیوان 87
مجلس سوم: در باره شگفتیهای آفرینش طبیعت 117
مجلس چهارم: در باره ناملایمات و مصائب 151
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 7
پیشگفتار مترجم 13
1- شرح حال کوتاهی از مفضّل بن عمر 13
2- جایگاه رفیع مفضّل در روایات 14
3- جایگاه مفضّل از نظر دانشمندان اسلامی 17
4- پاسخ به یک شبهه 23
5- کتاب توحید مفضّل 25
6- مشابهت توحید مفضّل با قرآن کریم 26
7- معجزات کلام امام صادق (ع) 29
8- رفع یک شبهه 32
9- شرحها و ترجمه های توحید مفضّل 33
10- ترجمه حاضر 36
11- سخن پایانی 37
توحید مفضل 39
گفتگوی مفضّل و ابن ابی العوجاء 40
علت املای کتاب بر مفضّل 41
مجلس اوّل 43
ناآگاهی اهل شک به اسباب و علل آفرینش 44
هیأت جهان و شکل گیری آن 46
آفرینش آدمی و تدبیر جنین در رحم 46
چگونگی تولد کودک، تغذیه، رشد دندان و بالغ شدن او 47
راز رویش مو بر صورت 48
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 8
اگر انسان، با هوش و اندیشه به دنیا می آمد 49
فواید گریه کودکان 51
آفرینش آلات مجامعت و شکل مناسب آنها 52
اعضای بدن و فواید هر کدام 52
پندار اهل طبیعت و پاسخ به آنان 53
هضم غذا، ساخت خون و جریان آن در تمام بدن 53
آغاز رشد بدن
و چگونگی شکل گیری آن در رحم 54
ایستادن و نشستن وجه تمایزی برای انسان 55
اختصاص حواسّ پنجگانه به آدمی و بزرگداشت او 55
اسرار حواسّ پنجگانه 56
حکمت محروم بودن عدّه ای از چشم و گوش و عقل 57
آفرینش اعضای جفت و فرد 58
چگونگی آفرینش دستگاه صوتی 59
منافع دیگر این اعضا 59
مغز و جمجمه و محافظها 60
شگفتی در پلک چشم 61
قلب و پوشش آن 61
نای و مری 61
منافذ خروجی مواد زاید 62
جهاز هاضمه و کبد 62
مغز، خون، ناخنها، گوش و ران 62
آفرینش انسان به صورت نر و ماده 63
قلب و پیوند آن با ریه 64
آلت مرد و تدبیر در آفرینش آن 65
چگونگی آفرینش مخرج 65
آفرینش شگفت دندانها 66
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 9
مو و ناخن و فواید آنها 66
راز رویش مو در روی زهار و زیر بغل 67
فواید آب دهان 68
چرا شکم انسان مانند لباس، زیپ و دکمه ندارد؟ 68
اسرار خوردن، خوابیدن و مجامعت کردن 69
نیروهای درونی و جایگاه آنها 72
نعمت حافظه و فراموشی 73
در میان حیوانات، تنها انسان با حیاست 73
اختصاص یافتن آدمی به نطق و نوشتن 74
رفع نیازهای دینی و دنیایی انسان 76
عدم آگاهی انسان به مدت عمر خود 77
خواب و راز درهم آمیختگی راست و دروغ آن 80
شرح آفرینش اشیا برای رفع نیاز آدمی 80
نان و آب، عوامل اصلی معاش و حیات آدمی 82
ناهمگونی شکلهای مردم و همگونی وحوش و پرندگان 83
رشد بدن حیوان و راز توقف آن 84
دشواری حرکت و راه رفتن برای انسان 84
تولد نر و ماده، عامل بقای نسل حیوانات 85
راز رویش مو بر زهار و رشد ریش برای مردان 85
مجلس دوم 87
چگونگی آفرینش حیوانات 89
آفرینش حیوانات سه گانه 90
حکمتها و تدابیر نهفته
در حیوانات گوشتخوار 90
راز استقلال بچه های چهارپایان 91
پاهای حیوان و چگونگی حرکت 92
توحید مفضل - شگفتیهای آفرینش، ص: 10
راز انقیاد برخی از حیوانات در برابر انسان 93
راز عدم شعور و عقل در درندگان 94
سگ حیوان با وفا و مدافع انسان 94
اسرار شکل صورت؛ دهان و دم چهارپا 95
اسرار آفرینش فیل و خرطوم آن 96
شرمگاه حیوان ماده 97
شگفتی آفرینش زرافه 97
آفرینش میمون و تفاوت آن با انسان 99
راز پوشش جسم حیوانات و ناهمگونی پاهای آنها 100
حیوانات در وقت احساس مرگ خود را پنهان می کنند 101
راز هوش حیواناتی چون بز کوهی، روباه و دلفین 102
افعی و ابر 103
مورچه، شیر مگس، عنکبوت و سرشت آنها 103
حکمتهای نهفته در آفرینش پرنده 105
آفرینش تخم پرندگان و تدابیر نهفته در آن 107
چینه دان پرنده 108
راز ناهمگونی رنگ پرندگان 108
چگونگی پر پرندگان 109
راز درازپایی برخی از پرندگان 109
گنجشکان در پی یافتن غذا 110
معاش جغد و شب پره 111
آفرینش شب پره (خفاش) 112
درباره کتاب حاضر
بسمه تعالی
ارسطو حکیم و دانشمند نامدار و بزرگ یونان (ولادت سال 384 قبل از میلاد وفات احتمالا سال 322 قبل از میلاد مسیح) که ظاهرا اسکندر مقدونی تحت تربیت او قرار گرفته است آثار فراوانی در علوم مختلف آن روزگار (به جز ریاضیات) دارد که قرنها این تألیفات به عنوان سرچشمه دانش مورد استفاده ملل مختلف و از جمله در دوره تمدن اسلامی قرار گرفته است.
کتاب حاضر که در حقیقت 14 مقاله از کتاب طبائع الحیوان البری و البحری او است با تذییل و تحشیه و تعلیقات عالمانه خانم دکتر عزت محمد سلیم سالم بصورتی قابل استفاده (حتی با معادل های یونانی) و فهرست های ضمیمه، اینک در اختیار محققین مختلف از جمله پژوهشگران طب
سنتی قرار می گیرد./
طبائع الحیوان البحری و البری، ص: 4
نام کتاب: طبائع الحیوان البحری و البری
نویسنده: ارسطو- مترجم: ابن بطریق
تاریخ وفات مؤلف: 322 قبل از میلاد
محقق / مصحح: عزت محمد سلیم سالم
موضوع: مبانی طب
زبان: عربی
تعداد جلد: 1
ناشر: دانشگاه علوم پزشکی ایران
مکان چاپ: تهران
سال چاپ: 1388 ه. ش
صفحه
المقدمه 3
الفصل الأول 23
الفصل الثانی 28
الفصل الثالث 35
الفصل الرابع 38
الفصل الخامس 41
الفصل السادس 72
الفصل السابع 81
الفصل الثامن 84
الفصل التاسع 93
الفصل العاشر 103
الفصل الحادی عشر 143
الفصل الثانی عشر 156
الفصل الثالث عشر 176
الفصل الرابع عشر 192
دلیل الکتاب 195
طبائع الحیوان البحری و البری، ص: 5
بسم اللّه الرحمن الرحیم
ولد أرسطو فی عام 384 ق. م. و لکن هذا التاریخ إن هو إلا استنتاج من تاریخ وفاته- و هو تاریخ لا یرقی إلیه الشک- فی سنه 322 ق. م، و من أنه عاش ثلاثا و ستین سنه، و هذا شی ء لا یمکن الجزم بصحته.
و قد أحاط الغموض بسیره أعظم مفکری العالم القدیم، کما أحاط بسیر غیره من العظماء فی صباهم. فهناک أمور لو عرفناها لأنارت جوانب هامه من حیاه أعظم فلاسفه الیونان.
فلسنا ندری مثلا متی حرم من رعایه والدیه، و من هو بروکسینوس الذی کفله.
و الوقت الذی اندمج فیه أرسطو فی سلک تلامیذ الأکادیمیه غیر معروف بالدقه. و المده التی قضاها تحت إشراف أفلاطون غیر محدده. و من الجائز أنه قضی فتره ما تلمیذا لإیسقراط.
و قد حیکت أساطیر و حکایات حول علاقه أرسطو بأستاذه أفلاطون.
و کل هذه أمور لو وضحت لأراحت الباحثین المحدثین.
طبائع الحیوان البحری و البری، ص: 6
و قد بنیت هذه الشائعات عن علاقه التلمیذ العظیم بأستاذه العظیم علی حقیقه لا یمکن التقلیل من شأنها. فاتجاه أرسطو تربوی و علمی یخالف أستاذه ذا المیول الریاضیه المیتافزیقیه. نحا أرسطو نحو العلوم التجریبیه الواقعیه، و بدلا من السیر فی متاهات الفکر الإنسانی حاول أرسطو أن یقتن کل بحث. و کانت طریقته هی دراسه العلم أو الفن دراسه شامله، و استنتاج الأسس و المبادئ التی تتحکم فی هذا العلم أو الفن.
و لکن أرسطو لم یقل قط إن رأیه هو الفیصل، کما قال الناس فیما بعد، و لا سیما فی القرون الوسطی، عن کل لفظ ورد فی مؤلفات أرسطو.
بل أنه فی کتابه عن السفسطه یلتمس الصفح ممن یعثر علی خطأ فی بحثه هذا
معتذرا بصعوبه الموضوع و قله المراجع.
و بعد موت أفلاطون فی سنه 348 ق. م، رحل أرسطو من أثینه إلی بلاط هیرمیاس الذی کان یحکم إذ ذاک أتارنیس.
و قد عاش أرسطو عیشه راضیه فی کنف هذا الطاغیه الذی نظم أرسطو فی رثائه أنشوده کادت تجره إلی المحاکمه فیما بعد. و لیس فیها و قد اقتطفها دیوجینس لا یرتیس ما یقع تحت طائله القانون، إلا أن الیونانین کانوا یعدون الفتک بالطغاه من الأعمال المجیده. و من الثابت أن أرسطو تزوج من بیثیاس و هی إما إبنه هیرمیاس من صلبه أو إبنته المتبناه. و هذا الشک مصدره أن سویداس یقول فی سیره أرسطو إن هیرمیاس أنجب فی الترجمه اللاتینیه القدیمه)، مع أنه یکرر أن هیرمیاس هذا کان خصیا.
و بعد مصرع هیرمیاس رحل أرسطو إلی بلده میتلین عاصمه جزیره لیسبوس. و هنا وجد الفرصه التی مکنته من دراسه الأحیاء المائیه. و قد
طبائع الحیوان البحری و البری، ص: 7
ترکت إقامته فی هذه المنطقه آثارا واضحه فی مؤلفاته فی علم الحیوان.
و فی عام 342 ق. م استدعی أرسطو إلی بلاط ملک مقدونیا لیکون مربیا للاسکندر. و قد بقی الاسکندر یدرس تحت إشراف أعظم مفکری الیونان حتی قتل والده فیلیب فی عام 336 ق. م.
أما العلاقه بین أرسطو و تلمیذه فلم تکن فی یوم من الأیام علاقه حب و موده لاختلاف المشارب. فقد کان الاسکندر یحلم بأمبراطوریه شاسعه یعیش فیها الیونانی و غیر الیونانی فی ظلال المساواه، ینعمون بحضاره هیلینیه و لغه موحده أساسها اللهجه الأتیکیه.
و من الجائز أن أرسطو نقح نص هومیروس لتلمیذه الاسکندر، لأن الدراسه فی بلاد الیونان کانت تعتمد أساسا علی دراسه، بل حفظ الأشعار الهومیریه.
و أهمکتاب البقراط فی
الأمراض البلادیه، ص: 6
نام کتاب: کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه
نویسنده: بقراط- مترجم: حنین بن اسحاق
تاریخ وفات مؤلف: حدود 377 قبل از میلاد
موضوع: بیماری ها
زبان: عربی- انگلیسی
تعداد جلد: 1
ناشر: دانشگاه علوم پزشکی ایران
مکان چاپ: تهران
سال چاپ: 1387 ه. ش
نوبت چاپ: اول
i. بل بعضها یخالف لبعض خلافا بعیدا (4. 1) ii. بل بینها اختلاف کثیر (10. 1) (4. 56)Corpus Medicorum Graecorum i. اذا أقبل أحد الی مدینه لم یدخلها و لم یکن له بها خبره (5. 5) کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه، ص: 7 ii. اذا دخل أحد الی مدینه لیس له بها معرفه (13. 5) ( CMG 65. 9. 01 ) i. المدینه التی سمتها الجنوب (1. 7) ii. المدینه الجنوبیّه (10. 7) ( CMG 65. 21 ) i. یفکر أیضا أعظم الفکر (4. 7) ii. ینعم النظر (12. 7) ( CMG 65. 41 ) i. انّه ینبغی للطبیب أیضا أن یفکر (7. 7) ii. و لا تغفل الفکره (14. 7) ( CMG 65. 61 ) i. فی کثره الشراب و الأکل و حبّ الدعه (1. 9) ii. فی الشراب و الأکل و الدعه (9. 9) ( CMG 65. 91 ) i. اذا علم کلّ ما ذکرنا من الامور أو جلّها و لم یجهلها (4. 9) ii. اذا علم کلّ ما ذکرناه أو أکثره (12. 9) ( CMG 65. 12. 22 ) کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه، ص: 8 i. العلّه التی ذکرنا ذات الجنب (5. 19) ii. ذات الجنب (13. 19) ( CMG 75. 92 ) لانّ هذه الامراض لا تعرض لمن کان بطنه لدنا لیّنا (7. 19) للین بطونهم (15. 19) ( CMG 75. 03. 13
) i. انّه یکون فی هؤلاء القوم الفتق کثیرا (3. 25) i. و یکون فیهم الفتق کثیرا (12. 25) ( CMG 85. 41 ) i. و ذلک لانّ بطونهم جاسیه یابسه (5. 25) i. و ذلک لیبس بطونهم (14. 25) ( CMG 85. 71 ) i. و قد یعرض ذلک لهنّ من الولاد و انّما یکون ذلک من تعذّر وضعهن و عسره (1. 33) و أکثر ما یعرض ذلک لهنّ عند الولاده من عسرها علیهنّ (9. 33) ( CMG 95. 3 ) i. هؤلاء الرجال من سکّان هذه المدینه (1. 45) ii. الرجال منهم (11. 45) ( CMG 95. 53 ) کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه، ص: 9 i. أصوات عمّار هذه المدینه (5. 45) ii. أصواتهم (14. 45) ( CMG 06. 2 ) i. ما بین صباح هذه المدینه و نصف النهار (8. 45) ii. ما بین أوّل النهار الی نصفه (17. 45) ( CMG 06. 8 ) i. و تعرف ذلک بالوجوه التی أقول انّک اذا أردت ذلک (9. 77) ii. و تعرف ذلک بانّک اذا أردت علم ذلک (16. 77) ( CMG 36. 21 ) i. کینونه الحجر البول الذی یبول الاحداث و فیهم الحصاه فانّهم یبولون بولا صافیا (1. 89) i. کینونه تولّد الحجر فی الاحداث انّهم یبولون بولا صافیا (18. 87) ( CMG 46. 61 ) i. لم یمکن البدن و اللحم أن لا یعفنا (5. 95) ii. عفن اللحم و البدن (12. 95) ( CMG 56. 11 ) These contexts show that, of the two versions, ii is more concise in its use of words. If it can be
as sumed that this conciseness represents a del- iberate change from a previously established sentence pattern, this would imply that ii represents a recension of i, for it is clear that no revisor would have کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه، ص: 13 قال: اذا ورد الوارد مدینه لا خبر له بها فینبغی له أن یتأمّل و یتفقّد وضعها و کیف هی موضوعه فی مقابله الریاح و فی مشارق[1] و ذلک أنّه لیس حال المدینه الموضوعه قباله الشمال و حال المدینه الموضوعه قباله الجنوب حال واحده بعینها و لا حال المدینه الموضوعه قباله الشمس[2] وقت غروبها حاله واحده بعینها ینظر فی أمر الارض هل هی مکشوفه من الشجر عدیمه المیاه أم کثیره الشجر کثیره المیاه و هل هی فی موضع عمیق فهی وهده أم هی فی موضع مشرف فهی بارده Istanbul Sulemaniye 8561, 44 b; Levey 54 l. CMG 65. 61 و أمّا ما کان من المدن موضوعا قباله الریاح التی فیما بین مطالع الشمس الصیفیّه و بین مطالعها الشتویّه و ما کان موضوعا منها علی ضدّ ذلک فهذه هی الحال فیهما أمّا ما کان منها موضوعا قباله کتاب البقراط فی الأمراض البلادیه، ص: 14 مطالع الشمس فیجب أن تکون تلک المدن أصحّ من المدن الموضوعه قباله الشمال و من المدن الموضوعه قباله الریاح الحاره و لو کان البعد فیما بینهما لیس هو الا مقدار اسطادیون واحد و هو عند الیونانیّین تسع میل Istanbul Sulemaniye 8561, 52 b; Levey 23 r. CMG 95. 8 و فی بلاد اوروقی أمم یخالف بعضها بعضا فی مقادیر الجثث و (فی)[3] الصور قال و أنا أشرح ذلک شرحا أبین من
هذا فأقول انّ من کان مأواه فی بلد جبلیّ مشرف کثیرسر الخلیقه و صنعه الطبیعه (کتاب العلل)، المقدمه، ص: 7
نام کتاب: سر الخلیقه و صنعه الطبیعه( کتاب العلل)
نویسنده: بلینوس الحکیم
تاریخ وفات مؤلف: قرن اول میلادی
محقق / مصحح: اورسولا وایسر
موضوع: مبانی طب
زبان: عربی
تعداد جلد: 1
ناشر: معهد التراث العلمی العربی جامعه حلب
مکان چاپ: بیروت
نوبت چاپ: اول
ترجع الابحاث فی کتاب سر الخلیقه (تألیف بلینوس) فی العصر الحدیث الی نهایه القرن الثامن عشر المیلادی. فقد نشر المستشرق الفرنسی سلفستر دی ساسی(Silvestre de Sacy) فی سنه 1799 ترجمه مشروحه للمقاله الاولی و بعض مقتطفات من الاقسام التالیه من الکتاب، معتمدا علی مخطوطه محفوظه فی المکتبه الملکیه بباریس (التی تدعی الآن المکتبه الاهلیه). و حتی ذلک التاریخ کان یعتقد أن مؤلف کتاب سر الخلیقه هو بلینیوس(Plinius) الرومی المشهور الذی کتب موسوعه ضخمه عن التاریخ الطبیعی. و قد بین سلفستر دی ساسی، علی أی حال، أن «بلینوس» هو تحریف للاسم الیونانی أبولونیوس(Apollonius) و أن المؤلف لیس بلینیوس و لکنه هو ابولونیوس من سکان تیانا(Tyana) و ینتسب الی المدرسه الفیثاغوریه الحدیثه. کما تحقق سلفستر دی ساسی أن کتاب سر الخلیقه لیس من الکتب التی کتبها ذلک الفیلسوف الیونانی واقعیا و لکنه مما عزاه الناس الیه بعد ذلک بقرون. أما بالنسبه لمحتویات الکتاب فان سلفستر دی ساسی لم یعتقد أن لها مستوی علمیا عالیا.
ان مسأله هویه المؤلف أصبحت مثار جدل بعد ذلک بعشرات السنین فان العالمین الفرنسیین جان جاک کلیمان میولیه(Jean -Jacques Cle ?ment -Mullet) فی سنه 1868 و لوسیین لوکلارک(Lucien Leclerc) فی سنه 1869 تبارزا داعمین برأی سلفستر دی ساسی بینما تمسک غیرهما و بین هؤلاء العالم الالمانی غوستاف فلیوغل(Gustav Flu ?gel) بالنظره التقلیدیه القائله أن بلینوس هو عباره عن بلینیوس(Plinius) و قد ظهر أن هذه المشکله التی استأثرت باهتمام العلماء
فی ذلک العصر قد قررت نهائیا عند ما أعلن فلیوغل فی سنه 1872 أنه هجر تردداته و أصبح موافقا علی نتائج سلفستر دی ساسی.
سر الخلیقه و صنعه الطبیعه (کتاب العلل)، المقدمه، ص: 8
و تلت ذلک فتره طویله شاع فیها عدم الاهتمام بکتاب بلینوس و علی ما یظهر کان العلماء یعتقدون أن هذا الکتاب ربما لا یستحق الدراسه الجاده لان المؤلف انما یجمع و یشرح آراء ساذجه تتلف بالطبیعه. و لکن جاء فی سنه 1926 العالم الالمانی یولیوس روسکا(Julius Ruska) و هو من الدراسین لتاریخ الکیمیاء العربیه فلفت نظر مؤرخی العلوم الی کتاب سر الخلیقه. و کما بین فی مقالته عن «اللوح الزمردی» فان لکتاب سر الخلیقه مکانه هامه فی تاریخ الکیمیاء بکونه أقدم وثیقه مکتوبه لذلک اللوح الزمردی المنسوب الی هرمس المثلث بالحکمه و بالاضافه لذلک فهو یسهم اسهاما کبیرا فی معلوماتنا عن تاریخ النظریات المتعلقه بعلم المعادن.
و جاء بعد روسکا بول کراوس(Paul Kraus) أحد تلامذته ففحص بالتفصیل المبادئ النظریه لکتاب سر الخلیقه أثناء دراسته الاساسیه للفیلسوف العربی الطبیعی جابر بن حیان 1942 و درس تأثیر الکتاب فی نشوء و تطور العلوم العربیه. و فوق ذلک فقد تحقق کراوس أحد مصادر النص و هو «الکتاب فی طبیعه الانسان» الذی کتبه الاسقف المسیحی نمیسیوس الحمصی(Nemesios of Emesa) و زیاده علی هذا اکتشف مشابهه کبیره لکتاب بلینوس فی موسوعه العلوم الطبیعیه المعروفه بعنوان «کتاب الذخائر» التی ألّفها أیّوب الرهاوی باللغه السریانیه.
و منذ عهد قریب اکثر بحث کتاب سر الخلیقه من قبل فؤاد سزکین(Fuat Sezgin) و مانفرد أولمان(Manfred Ullmann) فی کتبهما الشامله عن تاریخ العلوم العربیه، و تخصّص سزکین فی المشاکل المتعلقه بأصل الکتاب و مکانته فی المرحله
الاولی من العلوم العربیه الاسلامیه.
بعد ما قدّم روسکا بضع مقتطفات من النص العربی فی دراسته المنشوره فی عام 1926 قد شعر العلماء بالحاجه الملحّه لعمل طبعه نقدیه للکتاب بأکمله. و فی الثلاثینات بدأ العالم السویدی هنریک سموتیل نوبیرغ(Henrik Samuel Nyberg) ذلک العمل و لکنه کما أعلمنی فی خریف سنه 1973 کان قد انجز بعض الدراسات الاولیه و لم یتسع له الوقت الکافی للاستمرار فی أعمال التحقیق هذه. و لهذا، و عملا بتوصیه استاذی البروفسور فؤاد سزکین، قد قررت أن أعد طبعه لکتاب سر الخلیقه
سر الخلیقه و صنعه الطبیعه (کتاب العلل)، المقدمه، ص: 9
و دراستی عنه کموضوع لاطروحتی لشهاده الدکتوراه التی اتممتها فی سنه 1974.
ان المؤلّف الذی یلی لیس الا جزءا من أطروحتی و هو النص العربی مع نقده مشفوعا بمقدمته باللغه الالمانیه التی تحتوی علی شرح موجز للمشاکل المتعلقه بکتاب سر الخلیقه و وصف مع تقییم نقدی للمخطوطات العربیه و تعداد و وصف للروایات المختلفه للنص. و سیصدر قریبا فی سلسله «علم الطب»(Ars Medica) فی برلین ملخص المانی لکتاب سر الخلیقه مع شروحات له و تحقیق مستفیض لاصله و مصادره و تأثیره فی الکتب العلمیه �쟿ﱅ